Paylaşım TarihiNisan 29, 2022
Toplumsal cinsiyet eşitliği, temel insan haklarının bir parçası olmasının yanı sıra sürdürülebilir kalkınmanın da temellerini oluşturan ve büyük önem taşıyan öğelerden biridir. Aynı zamanda bir insan hakları krizi olarak görülen iklim krizine karşı geliştirilecek iklim politikalarının da sosyo-ekonomik açıdan toplumsal cinsiyet eşitliğini gözetmesi ve kapsayıcı olması, sürdürülebilir bir gelecek hedefinde kritik bir rol oynamaktadır.
Avrupa Birliği, tüm sektörlerdeki şirketlerin insan hakları ve çevre politikaları konularında tutumlarının iklim nötr bir gelecek için kritik olduğunun farkında olarak şubat ayında Avrupa Yeşil Mutabakatı (AYM) hedefleri doğrultusunda Kurumsal Sürdürülebilirlik Durum Tespiti Direktif Önerisini yayınlamıştır. Rapor, zorla çalıştırma, çocuk işçiliği gibi insan hakları sorunları, işyeri sağlığı ve güvenliğinin yetersiz olması, işçilerin sömürülmesi gibi olumsuz etkiler üzerinde durmakta ve bu alanlarda şirketlerin gerekli önlemleri almasını, etkileri izlemesini ve şeffaf bir şekilde paylaşmasını talep etmektedir. Yayınlandığı ilk günden itibaren toplumsal cinsiyet eşitliği alanındaki etkinliğinin zayıflığı konusunda eleştirilen AYM, henüz işyerinde toplumsal cinsiyet eşitliği ile ilgili yeni bir düzenleme ortaya koymamıştır.1
Avrupa İklim Yasası’2 nda, vatandaşların ve paydaşların sürece dahiliyetini artırmak ve iklim değişikliğinin sosyal eşitlik ve cinsiyet eşitliği yönleri hakkında diyaloğu teşvik etmek için Avrupa İklim Paktı dahil tüm uygun araçların kullanılacağı belirtilmektedir. AYM kapsamında yayınlanan Sürdürülebilir ve Akıllı Ulaşım Stratejisinde3 ise, eşitliğin yaygınlaştırılması için ulaştırmayla ilgili politika girişimlerinde bu konuya özen gösterileceği ve ulaştırma mesleklerinde kadınların sayısını artırmak için “Ulaşımda Daha Fazla Kadın – Değişim Platformu” konusunda paydaş işbirliğinin ve iyi uygulamaların destekleneceği ifade edilmektedir. Ayrıca, “Çeşitlilik Elçileri” ağı kurularak eşitlik konularında farkındalık yaratılmasının ve gelecekteki ulaşım önerilerinin AB’nin Cinsiyet Eşitliği Stratejisi ve Engellilik Stratejisi ile uyumlu olmasının hedeflendiği belirtilmektedir.
Ancak farklı belgelerde cinsiyet eşitliği referanslarına yer verilmiş olması, konunun AYM kapsamında somut çözümleri ile ele alındığına dair bir kanıt sunmamaktadır.
Avrupa Birliği’nin 2020-2025 yılları için toplumsal cinsiyet eşitliği alanındaki politika hedeflerini ve eylemlerini içeren Cinsiyet Eşitliği Stratejisi4 kadın hakları ve cinsiyetler arası eşitlik arayışı için önemli bir çalışmadır. Bu stratejide belirlenen hedefler doğrultusunda AYM ile ele alınacak dönüşüm hedeflerinin birbirlerini destekleyen şekilde ele alınması gerekmektedir. Kadınların Avrupa Birliği Yeşil Mutabakatında görünmez olması toplumun yarısını kararların dışında bırakarak cinsiyet eşitsizliğinin artışında rol oynamakta ve sürdürülebilirliğe geçişte gecikme riskleri yaratmaktadır.
Benzer şekilde, Türkiye’de 2021 yılında Ticaret Bakanlığı tarafından hazırlanan ve Türkiye’nin yeşil dönüşümü için bir yol haritası çizen Yeşil Mutabakat Eylem Planı5 da insan hakları ve toplumsal cinsiyet eşitliği konularında herhangi bir hedef veya somut adıma yer vermemektedir.
Peki toplumsal cinsiyet eşitliği Yeşil Mutabakat Eylem Planı’na nasıl daha fazla dahil edilebilir ve sürdürülebilir kalkınmaya daha kapsayıcı bir geçiş nasıl yapılabilir?
Avrupa Bölgeler Komitesinin 2022 Ocak ayında yayınladığı “Cinsiyet eşitliği ve iklim değişikliği: Avrupa Yeşil Mutabakatı’nda toplumsal cinsiyet perspektifi” 6 adlı görüş dokümanı; iklim değişikliğine toplumsal cinsiyetçi bir yaklaşım, toplumsal cinsiyet perspektifinin yaygınlaştırılması, yeşil iş imkanları, sürdürülebilir toplu taşıma ve hareketlilik, enerji yoksulluğu, toplumsal cinsiyete duyarlı bütçeleme başlıkları altında konuyu ele almaktadır.
Dokümanın ana vurgu alanlarından birisi, politikaların oluşturulması sürecinde “Toplumsal Cinsiyet Etki Değerlendirmesi” çalışmalarına yer verilmesidir. Benzer şekilde, dönüşüm sürecinde cinsiyet ve sosyal eşitsizliklerin üstesinden gelmek için güvenilir ve eksiksiz verilerin toplanması da önemli bir ihtiyaç olarak tanımlanmaktadır. Bahsi geçen görüş dokümanında “veri boşluğu” olarak adlandırılan veri eksikliği kaynaklı sorunları çözmek için Avrupa Cinsiyet Eşitliği Enstitüsü tarafından geliştirilen Toplumsal Cinsiyet Etki Değerlendirmesi Kılavuzu’nun kullanımı önerilmektedir.
Ayrıca; toplumsal cinsiyet analizi, toplumsal cinsiyetle ilgili hedefler, göstergeler ve raporlama yoluyla hesap verebilirlik gibi temel unsurlar büyük ölçüde eksik olduğundan “toplumsal cinsiyete duyarlı bütçeleme” konusunda da sıkıntı yaşandığına dikkat çekilmektedir.
Bütün bunlar değerlendirildiğinde, kadınlar ve kız çocukları için özelleştirilmiş dijital ve teknolojik eğitim programları hazırlanmasının ve finansal destek mekanizmaları ile kadınların yeşil işlere katılımının artırılmasının, daha adil ve kapsayıcı bir iklim ve enerji dönüşümüne katkıda bulunacağını söylemek mümkündür.
Dipnotlar:
1https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_22_1145
2https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:32021R1119&from=EN
3https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/HTML/?uri=CELEX:52020DC0789&from=EN
4https://ec.europa.eu/info/policies/justice-and-fundamental-rights/gender-equality/gender-equality-strategy_en#gender-equality-strategy-2020-2025
5https://ticaret.gov.tr/data/60f1200013b876eb28421b23/MUTABAKAT%20YE%C5%9E%C4%B0L.pdf
6https://cor.europa.eu/en/our-work/Pages/OpinionTimeline.aspx?opId=CDR-2509-2021
