Paylaşım TarihiNisan 12, 2023
İklim değişikliği, günümüzde dünyanın karşı karşıya olduğu en büyük problemlerden biri olarak değerlendirilmektedir. Bugünün ihtiyaçlarını karşılarken gelecek nesillerin ihtiyaçlarını da dikkate almayı hedefleyen sürdürülebilirlik kavramı ise söz konusu problemin üstesinden gelmenin en temel anahtarıdır. Sürüdürlebilirlik yaklaşımı çerçevesinde, günlük yaşantımızın en önemli ihtiyaçlarından olan enerji kaynaklarının sorumlu tüketimi için biz tüketicilere de büyük sorumluluk düşmektedir. Bu sorumluluklarımızdan biri de kaynak verimliliğini gözeten ürünlerin kullanımını tercih etmektir. Çünkü, evlerimizde kullandığımız enerjinin yaklaşık %20’si elektrikli ev aletleri tarafından tüketilmektedir.1 Peki enerji verimliliği sağlayan ürünleri tercih etmek için bu ürünlere yönelik bilgiyi nasıl elde edebiliriz? Enerji etiketleri sayesinde.
Enerji etiketleri, üretilen ürünlerde bulunan ve bir ürünün enerji performansını (genellikle enerji kullanımı, verimlilik veya enerji maliyeti şeklinde) açıklayarak tüketicilere bilinçli satın alımlar yapmaları için gerekli verileri sağlayan bilgilendirici etiketlerdir.2 Enerji etiketleri, hizmet sunarken doğrudan veya dolaylı olarak enerji tüketen herhangi bir üründe bulunabilir.
Enerji etiketlemesinin geçmişi yaklaşık yarım asırdır. Fransa 1966 yılında buzdolapları için standartlar belirlemiş, diğer Avrupa ülkeleri ise 1960’lı ve 1970’li yıllarda verimlilik bilgi etiketlerini ve performans standartlarını zorunlu kılan mevzuatı uygulamaya koymuştur. Japonya, Kanada ve ABD de enerji etiketleri programlarıyla bunu takip etmiştir.3 Üreticileri önemli ölçüde etkileyen ve enerji tüketimini önemli ölçüde azaltan ilk enerji verimliliği standartları ABD’de 1976 yılında Kaliforniya eyaleti tarafından zorunlu kılınmıştır.4 Bugün, tüm gelişmiş ülkeler ve bazı gelişmekte olan ülkeler, başta ev aletleri olmak üzere geniş bir ürün yelpazesi için enerji etiketleme sistemlerini kurmuştur.
İlk olarak 1994 yılında ev eşyaları için başlatılan ve daha sonra 2004 yılında karşılaştırmalı bir ölçekle genişletilen Avrupa Birliği (AB) enerji etiketi, ev eşyalarından bulaşık makineleri, soğutma cihazları, çamaşır makineleri, televizyonlar, klimalar, ev tipi çamaşır kurutucular, elektrikli süpürgeler, ev tipi pişirme cihazları, elektrik lambaları ve armatürleri, ısıtıcılar, su ısıtıcıları için oluşturulmuştur. AB enerji etiketi ve ekotasarım mevzuatı, AB’deki ürünlerin enerji verimliliğinin artmasına yardımcı olmaktadır. Enerji etiketleri ürünlerin enerji verimliliği ve diğer temel özelliklerinin alışveriş sırasında açık ve basit bir şekilde gösterilmesine imkan verdiği için tüketicilerin evlerinde enerjiyi daha verimli kullanmalarını kolaylaştırmakta ve sonuç itibarıyla AB’de sera gazı emisyonlarının azaltılmasına katkı sağlamaktadır.
AB enerji etiketi politikaları, teknik standartları ve test prosedürleri AB sınırlarının ötesindeki üçüncü ülkelerde de olumlu bir etki yaratmıştır. Bazı AB ticaret ortakları, AB’nin çevre dostu etiketleme kurallarını uygulamaktadır. Diğer büyük ihracatçı ülkelerdeki üreticiler ise AB pazarına girebilmek için AB’nin gerekliliklerini karşılamak zorundadır. Bu da diğer ülkelerin yerel gerekliliklerinin belirlenmesini kolaylaştırmakta ve bunların AB ile uyumlu hale getirmesini sağlamaktadır.6 Türkiye’nin 1995 yılında AB ile imzaladığı Gümrük Birliği Anlaşması, AB’de yayımlanan teknik mevzuatın Türkiye’de de uygulanmasını esas kabul etmektedir.
Enerji verimli ürünlerin geliştirilmesinde epey mesafe kat edildiği ve tüketiciler için A++ ile A+++ arasındaki fark daha az belirgin hale geldiği için, AB enerji etiketlerinin kademeli olarak daha basit hale getirilmesine ihtiyaç duyulmuştur. Eskiden A+++’dan D’ye kadar olan enerji sınıfları, 16 Şubat 2021 tarihinde yayımlanan yeni mevzuatta A’dan (en verimli) G’ye (en az verimli) kadar oluşturulmuştur.7 Bu değişiklik, tüketicilerin daha yüksek enerji verimliliği olan ürünler arasında daha net bir ayrım yapmalarını sağlamaktadır. Ayrıca, üreticilerin daha enerji verimli teknolojilere yönelik araştırma ve yeniliklerine devam etmelerini teşvik etmeyi amaçlamaktadır. Yeni AB enerji etiketleri, buzdolapları ve dondurucular, bulaşık makineleri, çamaşır makineleri ve kurutucular, televizyonlar ve aydınlatma dahil olmak üzere beş ürün grubunu yeniden ölçeklendirmektedir. Diğer AB enerji etiketi taşıyan ürün gruplarının da önümüzdeki yıllarda bu değişikliği takip etmesi beklenmektedir.5
Türkiye’de ise 02 Mart 2021 tarihli Resmi Gazete’de (Sayı: 31411) yayımlanarak yürürlüğe giren “Enerji Etiketlemesi Çerçeve Yönetmeliği”, enerji ile ilgili ürünlerin satışa veya hizmete sunulmasında bir çerçeve oluşturmayı amaçlamaktadır. Bu yönetmelik sayesinde, enerji verimliliği, enerji tüketimi ve diğer kaynakların kullanımı ile ilgili standart ürün bilgilerinin ve tamamlayıcı bilgilerin sağlanması, böylece tüketicilerin daha verimli ürünleri seçmeleri ve enerji tüketimlerini azaltmaları teşvik edilmektedir. Ayrıca, bahsi geçen yönetmelik; enerji ile ilgili ürünlerin satışına ilişkin sorumluluklar, piyasa denetimi, riskli ürünlere müdahale etme usulleri, koruma önlemleri usulleri, etiketleme ve yeniden sınıflandırma standartları gibi konuları kapsamaktadır.8
Türkiye için yapılan bir çalışma sonucuna göre, 2018 yılında bulaşık makinesi, buzdolabı ve çamaşır makinesi için toplam stok miktarı sırasıyla 23.221.218 adet, 22.851.661 adet ve 22.687.596 adettir. Bu üç ev aleti, derin dondurucular, çamaşır kurutma makineleri ve klimalar ile birlikte değerlendirildiğinde en yüksek stok miktarına sahiptir.9 Bu nedenle buzdolabı, çamaşır makinesi ve bulaşık makinesinin yeni enerji etiketi örneği Şekil 1, 2 ve 3’te paylaşılmaktadır.
Şekil 1: Buzdolabı İçin Yeni Enerji Etiketi ve Sembollerin Açıklaması
Şekil 2: Çamaşır Makinesi İçin Yeni Enerji Etiketi ve Sembollerin Açıklaması
Şekil 3: Bulaşık Makinesi İçin Yeni Enerji Etiketi ve Sembollerin Açıklaması
Peki enerji verimli ürünler seçerek sadece çevresel sürdürülebilirliğe mi katkı sağlayacağız? Hayır, enerji etiketlerinin oluşturacağı bilinç sayesinde enerji verimli ürünler kullanmak ekonomik olarak da fayda sağlamaktadır. AB’de enerji etiketi mevzuatına uyulması ile 2030 yılına kadar yaklaşık 230 milyon ton petrol eşdeğeri enerji tasarrufu sağlanacağı tahmin edilmektedir. Bu sayede tüketicilerin yılda ortalama 285 € tasarrufu yapacağı ve Avrupa şirketlerinin enerji verimliliği önlemleriyle 66 milyar € ekstra gelir sağlayacağı öngörülmektedir.5
Biz tüketicilere satın aldığımız ürünlerin enerji verimliliği ve çevresel etkileri hakkında bilgi sağlayarak sürdürülebilirliğin teşvik edilmesine ve sera gazı emisyonlarının azaltılmasına yardımcı olan enerji etiketleri, düşündüğümüzden çok daha fazlasıdır. Enerji verimli ev eşyalarının kullanımıyla ilgili potansiyel enerji ve maliyet tasarrufları hakkında farkındalığımızın artması ve bilinçlendirme çalışmalarının yaygınlaşması, bu ürünleri tercih etme potansiyelimizi günden güne artıracaktır ve bu da daha yaşanılabilir bir dünya için yeni bir adım olacaktır.
Kaynakça:
1) Pala, B. D., & Esen, G. K. (2018). Türkiye’de Ev Tipi Elektrikli Cihazlarda Enerji Etiketi ve Enerji̇ Verimliliği̇ Farkındalığı Analizi. Verimlilik Dergisi. https://dergipark.org.tr/en/pub/verimlilik/issue/36498/414228
2) Wiel, S., & McMahon, J. E. (2003). Governments should implement energy-efficiency standards and labels—cautiously. Energy Policy, 31(13), 1403-1415.
3) Liu, Z., Berg, M., & Bustad, T. (2021). Review of the existing energy labelling systems and a proposal for rail vehicles. Proceedings of the Institution of Mechanical Engineers, Part F: Journal of Rail and Rapid Transit, 235(4), 518-528.
4) Wiel, S., & McMahon, J. E. (2005). Energy-Efficiency Labels and Standards: A Guidebook for Appliances, Equipment, and Lighting (No. LBNL-45387-2nd-Edition; LBNL-45387). Lawrence Berkeley National Lab.(LBNL), Berkeley, CA (United States).
5) Avrupa Komisyonu. (t.y.). About the energy label and ecodesign. https://commission.europa.eu/energy-climate-change-environment/standards-tools-and-labels/products-labelling-rules-and-requirements/energy-label-and-ecodesign/about_en
6) Avrupa Komisyonu. (2022). Ecodesign and Energy Labelling Working Plan 2022-2024. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:52022XC0504(01)&from=EN
7) Avrupa Birliği Enerji Genel Müdürlüğü. (2021). In Focus: The Improved EU Energy Label – Paving Way for More Innovative and Energy Efficient Products. https://commission.europa.eu/news/focus-improved-eu-energy-label-paving-way-more-innovative-and-energy-efficient-products-2021-02-16_en
8) T.C. Cumhurbaşkanlığı. (2021). Enerji Etiketlemesi Çerçeve Yönetmeliği. Resmi Gazete. (Sayı: 31411). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=3584&MevzuatTur=21&MevzuatTertip=5
9) Düzgün, B., Köksal, M. A., & Bayındır, R. (2022). Assessing drivers of residential energy consumption in Turkey: 2000–2018. Energy for Sustainable Development, 70, 371-386.
10) BOSCH. (t.y.) Enerji Etiketleri Yenileniyor. https://media3.bosch-home.com/Documents/17546060_yeni_enerji_yonetmeligi_tuketici_bilgilendirme.pdf
