İklim Değişikliği Risk Projeksiyonları: RCP Senaryoları

İklim değişikliği, 21. yüzyılın en büyük çevresel ve sosyo-ekonomik sorunlarından birisi olarak dünya genelinde politikaları ve stratejileri şekillendirmeye devam etmektedir. Bu kapsamda, gelecekte bizi nasıl bir dünyanın beklediğini öngörmek ve doğru adımları atmak için bilimsel modellere ihtiyaç duyulmaktadır. Bu modeller arasında, Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli’nin (IPCC) Beşinci Değerlendirme Raporu’nda (AR5) ilk kez tanıtılan RCP (Representative Concentration Pathways – Temsili Konsantrasyon Rotaları) senaryoları, sera gazı emisyonlarının gelecekte nasıl seyredeceğine dair çeşitli projeksiyonlar sunmaktadır.^[1] Sürdürülebilirlik politikalarının ve stratejik planların oluşturulmasında merkezi bir konuma sahip olan IPCC’nin RCP senaryoları, hükümet yetkilileri, bilim insanları ve iş dünyası için gelecekteki sera gazı emisyonlarının nasıl bir seyir izleyeceğini ve bu emisyonların gezegen üzerindeki etkilerini modellemek amacıyla kullanılmaktadır. Işınımsal zorlama (radiative forcing) ve bu zorlamalara iklim sisteminin tepkisi ile ilgili seçeneklerin temel olarak yer aldığı insan kaynaklı (antropojenik) iklim değişikliği senaryoları, IPCC çalışmalarının en önemli bileşenleri arasında yer almaktadır.^[2]

RCP senaryoları, farklı sera gazı emisyonu düzeylerine dayalı olarak atmosferdeki karbondioksit ve diğer sera gazı konsantrasyonlarının gelecek yüzyılda nasıl değişeceğini öngören projeksiyonlardır. Bu senaryolar; farklı ekonomik, sosyal, enerji ve teknoloji politikalarının gelecekte nasıl şekillenebileceği göz önünde bulundurularak oluşturulmuştur. RCP’ler, orijinal olarak RCP 2.6, RCP 4.5, RCP 6 ve RCP 8.5 olarak adlandırılmış olup, bu isimlendirme 2100 yılındaki olası ışınımsal zorlama değer aralığına göre yapılmıştır. Işınımsal zorlama, iklim değişikliğinin doğal veya antropojenik faktörlerinin neden olduğu atmosferdeki enerji akışındaki değişikliği ifade etmekte ve metrekare başına watt (W/m²) cinsinden ölçülmektedir.^[3] Işınımsal zorlamanın yükselmesi, basit bir ifadeyle, olumsuz bir durum olarak kabul edilmektedir. Yukarıda bahsedilen RCP modellerinin isimlendirmeleri de en iyi, yani en katı senaryolardan, en kötü, yani en az katı olan senaryolara kadar uzanmaktadır.

Bu senaryoların nasıl belirlendiği ve hangi değişkenlere dayandığı aşağıda detaylandırılmıştır:

• RCP 2.6 senaryosu, sera gazı emisyonlarının hızlı ve kapsamlı bir şekilde azaltıldığı en iyimser yolu temsil etmektedir. Emisyonların yakın gelecekte zirve yapması ve ardından keskin bir düşüş göstermesi öngörülmektedir. 2100 yılına gelindiğinde, ışınımsal zorlama değeri yaklaşık 2,6 W/m² seviyesinde dengelenmektedir. Dolayısıyla küresel sıcaklık artışının 2°C’nin altında tutulabileceği öngörülmektedir.^[4]
• Orta düzeyde emisyon azaltımını içeren RCP4.5 senaryosunda, emisyonların 2040 yılı civarında zirveye ulaşıp daha sonra kademeli olarak azalması beklenmektedir. Işınımsal zorlama değeri 2100 yılında yaklaşık 4,5 W/m² seviyesinde sabitlenmektedir. Bu senaryoya göre, küresel sıcaklık artışının 2°C ile 3°C arasında gerçekleşmesi beklenmektedir.^[5]
• Emisyon azaltımının geciktiği bir geleceği öngören RCP 6 senaryosunda, emisyonların 2080 yılı civarında zirve yapması ve ardından düşüşe geçmesi planlanmaktadır. 2100 yılı itibarıyla ışınımsal zorlama değeri yaklaşık 6 W/m² seviyesine ulaşmaktadır. Bu senaryonun sonucunda, küresel sıcaklık artışının 3°C ile 4°C arasında olması beklenmektedir.^[6]
• En kötümser senaryo olan RCP 8.5, emisyonların kontrolsüz bir şekilde artmaya devam ettiği bir durumu yansıtmaktadır. 2100 yılında ışınımsal zorlama değeri yaklaşık 8,5 W/m² seviyesine yükselmektedir. Bu senaryo altında, küresel sıcaklık artışının 4°C’nin üzerinde gerçekleşme ihtimali bulunmaktadır.^[7]

RCP senaryoları, hem iklim değişikliğinin gelecekteki potansiyel etkilerini değerlendirmek hem de uyum ve azaltım stratejileri geliştirmek için çeşitli uygulamalarda kullanılmaktadır.

• RCP senaryoları, atmosferdeki sera gazı konsantrasyonlarına dayalı olarak iklim sistemlerinin nasıl tepki vereceğini incelemek için kullanılan küresel iklim modellerinin (GCM) temelini oluşturmaktadır.^[9] Bu modeller, sıcaklık artışları, deniz seviyesinin yükselmesi, yağış düzenlerinde değişiklikler gibi olası iklim değişikliklerini tahmin etmektedir. Bu tahminler, dünya genelinde ülkelerin ulusal iklim politikalarını belirlemede kritik öneme sahiptir.
• RCP senaryoları, devletlerin ve uluslararası kuruluşların sera gazı emisyonlarını azaltma hedeflerini belirlerken kullandıkları önemli araçlardan birisidir. Paris Anlaşması gibi küresel anlaşmalar, RCP senaryolarındaki projeksiyonları dikkate alarak sıcaklık artışını 2°C’nin altında tutmayı hedeflemektedir. Birçok ülke, ulusal katkı beyanlarını (NDC) hazırlarken bu senaryoları kullanmakta ve sera gazı azaltım hedeflerini bu doğrultuda belirlemektedir.
• Farklı RCP senaryoları, çeşitli sektörlerde iklim değişikliğinin olası etkilerini tahmin etmek için kullanılmaktadır. Özellikle tarım, enerji, su yönetimi ve altyapı gibi hassas sektörlerde, RCP senaryoları gelecekte karşılaşılabilecek riskler ve bu risklere karşı alınması gereken önlemler konusunda stratejik rehberlik sunmaktadır. Örneğin, RCP 4.5 ve RCP 8.5 senaryoları altında tarımsal verimlilikteki düşüşler ve su kaynaklarına erişim sorunları üzerine yapılan projeksiyonlar, ilgili sektörlerde iklim değişikliğine uyum stratejilerinin geliştirilmesine yardımcı olmaktadır.^[10]
• RCP senaryolarının, iklim değişikliğinin yaratacağı ekonomik risklerin değerlendirilmesinde de önemli bir rolü vardır. Yatırımcılar, özellikle uzun vadeli projelerde iklim değişikliği risklerini göz önünde bulundurmak zorundadır. RCP 8.5 gibi yüksek emisyon senaryoları altında oluşabilecek ekonomik maliyetler, yeşil enerji yatırımlarına yönelimi artırmaktadır. Yeşil finansman ve karbon piyasaları, iklim risklerini azaltmaya yönelik stratejiler geliştiren sektörlerde büyük fırsatlar sunmaktadır.^[11]

RCP senaryoları, iklim değişikliğine yönelik gelecek risklerini değerlendirmeye hizmet etmekte ve bu risklerle başa çıkmak için geliştirilen stratejilerin temelinde yer almaktadır. Bilimsel projeksiyonlardan elde edilen veriler, küresel ölçekte politika yapıcılar, iş dünyası liderleri ve uluslararası kuruluşlar için yalnızca bir yol haritası sunmakla kalmamakta, aynı zamanda sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmak için alınan stratejik kararlara baz teşkil etmektedir. Devletler ve şirketlerin düşük karbonlu ekonomisinin inşası için bu senaryoları dikkate almaları beklenmektedir. İklim değişikliğinin etkileriyle mücadelede başarı, ancak bilimsel öngörülerle desteklenen stratejik eylemlerle mümkün olacaktır.

Dipnotlar:

1) The Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). (2015). AR5 Synthesis Report. Şu adresten erişilebilir:: https://www.ipcc.ch/site/assets/uploads/2018/02/SYR_AR5_FINAL_full.pdf. Son erişim tarihi: Eylül 2024.
2) Australian Climate Change Science Program. (2013). Representative Concentration Pathways (RCPs). Şu adresten erişilebilir:: https://www.cawcr.gov.au/projects/Climatechange/wp-content/uploads/2016/11/ACCSP_RCP.pdf. Son erişim tarihi: Eylül 2024.
3) MIT. (2010). Explained: Radiative forcing. Şu adresten erişilebilir: https://news.mit.edu/2010/explained-radforce-0309#:~:text=Thus%20radiative%20forcing%2C%20measured%20in,on%20changing%20the%20planet’s%20climate. Son erişim tarihi: Eylül 2024.
4) Climate Watch. (t.y). RCP 2.6. Şu adresten erişilebilir: https://www.climatewatchdata.org/pathways/scenarios/198. Son erişim tarihi: Eylül 2024.
5) Thomson, A. M., Calvin, K. V., Smith, S. J., Kyle, G. P., Volke, A., Patel, P., Delgado-Arias, S., Bond-Lamberty, B., Wise, M. A., Clarke, L. E., & Edmonds, J. A. (2011). RCP 4.5: A pathway for stabilization of radiative forcing by 2100. Climatic Change, 109(1–2), 77–94. Şu adresten erişilebilir: https://doi.org/10.1007/s10584-011-0151-4. Son erişim tarihi: Eylül 2024.
6) Climate Watch. (t.y). RCP 6.0. Şu adresten erişilebilir: https://www.climatewatchdata.org/pathways/scenarios/200. Son erişim tarihi: Eylül 2024.
7) Climate Watch. (t.y). RCP 8.5. Şu adresten erişilebilir: https://www.climatewatchdata.org/pathways/scenarios/199. Son erişim tarihi: Eylül 2024.
8) Coast Adapt. (2017). What are the RCPs?. Şu adresten erişilebilir: https://coastadapt.com.au/sites/default/files/infographics/15-117-NCCARFINFOGRAPHICS-01-UPLOADED-WEB%2827Feb%29.pdf. Son erişim tarihi: Eylül 2024.
9) MGM. (t.y). Modelleme Kavramı ve Küresel İklim Modeli Tarihçesi. Şu adresten erişilebilir: https://www.mgm.gov.tr/iklim/iklim-degisikligi.aspx?s=kuresel. Son erişim tarihi: Eylül 2024.
10) Wiebe, K., Lotze-Campen, H., Sands, R., Tabeau, A., van der Mensbrugghe, D., Biewald, A., Bodirsky, B., Islam, S., Kavallari, A., Mason-D’Croz, D., Müller, C., Popp, A., Robertson, R., Robinson, S., van Meijl, H., & Willenbockel, D. (2015). Climate change impacts on agriculture in 2050 under a range of plausible socioeconomic and emissions scenarios. Environmental Research Letters, 10(8), 085010. Şu adresten erişilebilir: https://doi.org/10.1088/1748-9326/10/8/085010. Son erişim tarihi: Eylül 2024.
11) EDHEC. (t.y). Assessing the RCP / SSP Framework for Financial Decision Making. Şu adresten erişilebilir: https://climateimpact.edhec.edu/assessing-rcp-ssp-framework-financial-decision-making. Son erişim tarihi: Eylül 2024.