Paylaşım TarihiEylül 13, 2021
AB Sürdürülebilirlik Taksonomisi Nedir ve Neyi Amaçlamaktadır?
Avrupa Birliği, Avrupa’yı 2050 yılına kadar ilk karbon nötr kıta yapma amacıyla ortaya koyduğu yol haritası kapsamında birçok hedef belirlemiştir. Gerek hükümetler gerekse de iş dünyasının kayda değer çaba göstermediği bir senaryoda hedeflerin gerçekleşmesi pek mümkün gözükmemektedir. Bu yol haritasının ışığında iş dünyasının sürdürülebilir yatırımlara öncelik vermesi ve işletmelerde sürdürülebilir iş modellerine geçilmesi beklenmektedir. Ancak sürdürülebilirliğe konu faaliyetlerin, projelerin ve uygulamaların kapsam ve sınırları konusunda genel kabul görmüş bir tanımın bulunmaması, hangi yatırımların sürdürülebilir olduğunu belirsiz kılabilmektedir. Avrupa Birliği Taksonomisi tam da bu soruyu yanıtlamak amacıyla belirlenmiş bir sınıflandırma sistemi olarak ortaya çıkmıştır. Taksonomi, hangi yatırımların iklim kriziyle mücadele kapsamında çevresel hedeflere ulaşılmasına gerçekten katkıda bulunduğunu ve sürdürülebilir olarak kabul edilebileceğini sınıflandırmak için kullanılmaktadır. Avrupa Yeşil Mutabakatı yol haritasına uygun olarak düşük karbonlu ve sürdürülebilir iş yapış modeline yönelik dönüşümü sağlayan, ortak bir bakış açısı yaratan ilk tek tip standart olması bakımından da Taksonomi son derece önemlidir.
Taksonomi’nin ortaya konulma ihtiyacının bir diğer önemli sebebi de “greenwashing (yeşil aklama/badana)” konusundaki eleştirilerdir. İklim krizine yönelik farkındalığın yükselmesinden sonra şirketlerin faaliyetlerindeki çevresel etkileri azaltmak için yatırım yapmak yerine, süreç ve uygulamalarının zaten yeşil ve sürdürülebilir olduğunu iddia etmeleri ve bu doğrultuda tanıtım çalışmaları yapmaları yeşil badana olarak adlandırılmaktadır. Paydaşlar nezdinde çevre dostu ve yeşil bir intiba bırakma amacıyla yürütülen yeşil badana çalışmaları doğrultusunda sürdürülebilir faaliyetlerin suiistimal edilmesinin önüne geçilmesi ve şirketler, yatırımcılar ve politika yapıcılar için hangi ekonomik faaliyetlerin çevresel olarak sürdürülebilir olduğunun tanımlanması hedeflenmektedir.
22 Haziran 2020 tarihinde Avrupa Birliği Resmî Gazetesi’nde yayınlanan ve 12 Temmuz 2020 tarihinde resmi olarak yürürlüğe giren Taksonomi Regülasyonu şirketlere 6 farklı çevresel hedeften oluşan bir kriter seti sunmaktadır:1
- İklim değişikliğini azaltma
- İklim değişikliğine uyum
- Su ve deniz kaynaklarının sürdürülebilir kullanımı ve korunması
- Döngüsel ekonomiye geçiş
- Kirliliğin önlemesi ve kontrol altına alınması
- Biyoçeşitliliğin ve ekosistemlerin korunması ve restorasyonu
AB Taksonomi Regülasyonu finansal ve finansal olmayan birçok şirketin yürüttüğü ekonomik faaliyetin çevresel odaklı sürdürülebilirlik çerçevesinin çizilmesini sağlayacaktır. AB Taksonomisi ile uyum sağlamak isteyen şirketlerin yukarıda belirlenen çevresel hedeflerden bir veya daha fazlasına önemli ölçüde katkıda bulunması, bunu gerçekleştirirken diğer çevresel hedeflere zarar vermemesi ve asgari güvenlik önlemleri ile uyumlu olması beklenmektedir. Bununla birlikte, Taksonomi Regülasyonu 3 grup paydaşın faaliyetlerinin sürdürülebilirlikle uyumlu olması gerektiğini söylemektedir:
- Yatırım fonları, portföy yöneticileri de dahil olmak üzere Avrupa Birliği’nde finansal ürünler sunan finansal piyasa katılımcıları,
- NFRD (Finansal Olmayan Raporlama Direktifi) kapsamında beyanda bulunması gereken büyük ölçekli şirketler,
- Kamu önlemlerinin, standartların, yeşil finansal ürünler veya yeşil tahvillerin belirlenmesi esnasında AB ve Üye Devletleri.2
Düzenli olarak gözden geçirilmesi ve güncellenmesi beklenen taksonomi, çeşitli faaliyet türlerine göre sınıflandırma içermektedir:
- Önemli ölçüde katkı sağlayan faaliyetler (yenilenebilir enerji),
- Etkinleştirme faaliyetleri (yenilenebilir enerji teknolojilerinin üretimi),
- Geçiş faaliyetleri (henüz düşük karbonlu alternatiflerin bulunmadığı ancak sektördeki en iyi uygulamalara denk gelen faaliyetler – sınıfındaki en iyi çimento üretimi).3
Her ne kadar AB Taksonomisi’nin odağı doğrudan ekonomik faaliyetlere ve büyük ölçekli finansal kurum ve kuruluşlara yönelse de, söz konusu sınıflandırmanın finansal olmayan kuruluşlar tarafından da dikkatle takip edilmesi gerekmektedir. Finansal olmayan bir şirketin ekonomik metriklerinin hangi kapsamda taksonomiyle uyumlu olduğunun açıklanması gündeme gelebilecektir. Çevresel amaçların ilk ikisi kapsamında yürütülen faaliyetlerin hem finansal hem de finansal olmayan kuruluşlar için 1 Ocak 2022’den, son 4 amaç kapsamında yürütülen faaliyetlerin ise 1 Ocak 2023’ten itibaren açıklanması beklenmektedir.
Hayata geçirilmesi planlanan düzenlemeler ile, yalnızca “yeşil” bir sınıflandırma değil, ayrıca “kahverengi veya kırmızı” faaliyetleri içerecek şekilde bir detaylandırma da öngörülmektedir. Kahverengi kriter ile birlikte taksonomi yapısı içinde üç performans seviyesinin yaratılması beklenmektedir; önemli katkı (yeşil), ciddi zarar (kahverengi veya kırmızı) ve ne önemli katkı sağlayan ne de ciddi derecede zarar veren orta kategori.4
Taksonomi Şirketler İçin Ne Gibi Avantajlar Getirmektedir?
Sürdürülebilirliğin şirketler için önemli bir başarı faktörü haline geliyor olması hem yatırımcılar hem de şirketler perspektifinden ciddi bir şeffaflığın ve çevre dostu uygulamaların hayata geçirilmesini zorunlu kılmaktadır. Operasyonlarını bu doğrultuda yürüten şirketlerin ciddi bir rekabet avantajı yakalaması muhtemeldir. Taksonomi doğrultusunda pozisyon alan şirketler çevre bilinciyle hareket eden ve yaşadığı gezegene olumlu bir etki yaratmak isteyen yatırımcıları cezbederek gelir elde edebilecek, üstelik bunu yaparken de itibar kazabilecektir. Zira, Taksonomi uyumlu yatırımlardaki payını artırmak isteyen finansal kuruluşlar da bu kapsamda faaliyet gösteren şirketlere yönelecektir.
Ekonomik faaliyetlerini Taksonomi’nin iyi uygulama örnekleri ile değerlendiren şirketler yarattıkları etkiyi daha net görebilecek ve bu yönde iyileştirme adımları sergileyebilecektir. Böylece faaliyetler kaynaklı yaşanabilecek yasal ve finansal risklerin yönetimi de sağlanabilecektir.
Dipnotlar:
1 https://ec.europa.eu/info/business-economy-euro/banking-and-finance/sustainable-finance/eu-taxonomy-sustainable-activities_en
2https://corpgov.law.harvard.edu/2020/06/10/the-ripple-effect-of-eu-taxonomy-for-sustainable-investments-in-u-s-financial-sector/
3PRI Investor Briefing
4https://ec.europa.eu/info/sites/default/files/business_economy_euro/banking_and_finance/documents/200309-sustainable-finance-teg-final-report-taxonomy_en.pdf
